De afgelopen tijd is de aandacht voor grensoverschrijdend gedrag in de sport toegenomen. De KNWU wil als sportbond zicht krijgen op de aard en omvang van diverse vormen van grensoverschrijdend gedrag binnen de wielersport. In opdracht van de KNWU is Bureau Beke in samenwerking met Prof. Marjan Olfers van de Vrije Universiteit in 2017 een onafhankelijk onderzoek gestart, met als doel om de wielersport voor top- en amateursporters (nog) veilig(er), gezond(er) en eerlijk(er) te maken. Daarmee is de KNWU de eerste sportbond die een onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in kaart brengt.
- Statement van de KNWU
- Aanbevelingen van het onderzoek
- Rapport 'Opschakelen. Onderzoek naar ongewenste gedragingen in de wielersport'
Statement KNWU - Intimidatie binnen de wielersport -
Allereerst danken wij Bureau Beke en Prof. Marjan Olfers voor het gedegen onderzoek dat is uitgevoerd. Er is de laatste tijd terecht veel aandacht voor het onderwerp seksuele intimidatie, maar er is sportbreed nog weinig bekend over de aard en omvang van intimidatie in de breedste zin van het woord. Uit dit onderzoek blijkt dat seksuele intimidatie slechts een klein onderdeel is van een breder maatschappelijke uitdaging die intimidatie vormt.
Wielerspecifieke aandachtspunten ten aanzien van intimidatie
Intimidatie komt overal voor, dus ook in de wielersport. Naast een aantal maatschappelijke overeenkomsten, zijn er ook aandachtspunten die specifiek voor de wielersport naar voren komen. Dat wij hierbij onderscheid kunnen maken tussen de aard en omvang van intimidatie binnen de top- en wedstrijdsporters maakt de uitkomsten nog gerichter toepasbaar. Deze verdeling is niet eerder gemaakt en biedt ons (en ook sportbreed) unieke inzichten.
De wielersport kent een harde cultuur. Zowel renners, als ook ouders, ploegleiders en managers zijn hard voor elkaar. Meer dan een vijfde van de sporters geeft in het onderzoek aan dat dit het plezier in de sport wegneemt. Daar willen en moeten wij mee aan de slag. Wij zijn voornemens om op korte termijn een campagne te starten om intimidatie bespreekbaar te maken. De norm is een veilige en prettige sportomgeving, niet één van schelden en kleineren. Specifiek het onderwerp gewicht en voeding speelt hierbij een grote rol. Jongeren en vrouwen vormen hierin een extra kwetsbare groep. Wat betreft de zwakke arbeidspositie van profrenners en -rensters zijn wij in overleg met de VVBW om de arbeidspositie van deze sporters te verbeteren.
Aan de slag met de uitkomsten van het onderzoek
Met een aantal maatregelen is de KNWU reeds gestart. Deze aanbevelingen komen naast ons eigen onderzoek ook voort uit het onderzoek van de commissie de Vries naar seksuele intimidatie.
Als startpunt ontvangen alle verenigingsbesturen en bij de KNWU aangesloten trainers, ploegleiders, ploegmanagers, mechaniekers, soigneurs en juryleden het onderzoek per mail, inclusief een aantal praktische tips hoe zij binnen hun specialisme aan de slag kunnen met de uitkomsten en aanbevelingen van dit onderzoek.
Wij zijn voornemens om de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) voor alle KNWU medewerkers en alle directe voor de KNWU uitkomende vrijwilligers verplicht te stellen. Daarnaast is er een gedragscode ontwikkeld die opgenomen is in onze huisregels. Deze code is mede tot stand gekomen in overleg met onze coaches.
Oproep slachtoffers om melding te maken van intimiderend gedrag
Aangezien het onderzoek anoniem heeft plaatsgevonden (dit omwille van een zo hoog mogelijke respons), kunnen wij helaas niet op individuele zaken actie ondernemen. Wij verzoeken dan ook nogmaals iedereen die een vervelende ervaring heeft meegemaakt en hier melding van wil maken of over wil praten, contact op te nemen met het Vertrouwenspunt Sport of Slachtofferhulp.
Aanbevelingen
Wielercultuur omvormen
Bespreek de ‘cultuur’ binnen de topsportgeledingen en binnen verenigingen waar het gaat om de diverse vormen van ontoelaatbaar gedrag (op allerlei gebieden) en geef ploegleiders/coaches daarin voldoende opleiding om heldere grenzen te kunnen trekken over wat ontoelaatbaar gedrag is en wat niet. Ook waar het gaat om gedrag van sporters onderling is voorlichting zeer wenselijk. Door gerichte voorlichting moet het onderwerp bespreekbaar worden, wielersportbreed. Maak hierbij gebruik van positieve rolmodellen. Voorkomen en bestreden moet worden dat vormen van grensoverschrijdend gedrag ‘een beetje bij de wielersport horen’ en dat sporters het ‘normaal’ gaan vinden.
Gezonde voeding en gewicht
Maak het onderwerp voeding en gewicht breed bespreekbaar en wijs daarbij op de negatieve gevolgen van het benadrukken van het belang van een laag gewicht (anorexia, depressie, laag zelfbeeld). In de opleiding voor coaches en trainers moet de nadruk liggen op positieve coaching, ook in relatie tot voeding en gewicht. Stel, in samenwerking met zoveel mogelijk stakeholders, een reglement ongewenst gedrag op, en sta stil bij sportspecifiek grensoverschrijdend gedrag zoals het aanzetten tot excessief gewichtsverlies.
Evenwichtige contracten
Er dient meer evenwicht te komen tussen het team enerzijds en de wielersporters anderzijds, waardoor de arbeidsrechtelijke positie van –vervangbare- wielersporters verbetert. Een stevigere rol van de vakbond kan hierbij helpen in verband met een collectief tegenwicht. Daarnaast is het verstandig dat dergelijke renners zich laten vertegenwoordigen door een goede manager.
Gedragsregels jongeren
Geef jonge renners duidelijke handvatten wat tolerabel gedrag is en wat niet. Het betreft gedrag van de jongeren onderling (o.a. gebruik van social media) en gedrag van volwassenen richting de jonge renners.
Ouders van renners
Voor de KNWU als bond maar zeker ook voor wielerverenigingen is het essentieel om een gericht beleid te ontwikkelen en uit te dragen voor ouders van jonge renners. De nadruk hierbij zou moeten liggen op een voor het kind gezond sportklimaat. Ontwikkel en draag de omgangsregels uit en creëer een cultuur waarin ouders kunnen worden aangesproken op grensoverschrijdend gedrag, zowel richting hun eigen kinderen als kinderen van anderen.
Bestuurlijke verantwoordelijkheid
Bij grensoverschrijdend gedrag moet het bestuur zijn verantwoordelijkheid nemen en tot een gepaste (re)actie komen. Hiertoe kunnen de volgende stappen genomen worden:
- Bestuur ontvangt melding ongewenst gedrag;
- Indien blijkt dat sprake is van een strafbare gedraging volgens het strafrecht, is het raadzaam direct in contact te treden met de politie en de vervolgstappen te bespreken.
- Bestuur treft voorlopige maatregel, bijvoorbeeld voorlopig geen werkzaamheden verrichten, of een voorlopig toegangsverbod;
- Bestuur laat onderzoek doen naar het gedrag:
- dit kan bijvoorbeeld door de onderzoekscommissie van het Instituut Sportrechtspraak. Gaat het om seksuele intimidatie dan kan direct geschakeld worden met het ISR (die dan de onderzoekscommissie kan aansturen).
- gaat het om een melding die geen verband houdt met seksuele intimidatie maar bijvoorbeeld om ander ongewenst gedrag dan kan het bestuur zelf een onderzoekscommissie inrichten die de feiten en omstandigheden onderzoekt.
Aanpassen reglement
Bij een heroverweging van het reglement is het raadzaam om niet alleen meer specifieke vormen van ongewenst gedrag op te nemen, maar ook te kijken of de sancties in relatie staan tot het omschreven ongewenst gedrag.
Het tuchtreglement kan strakker, c.q. eenvoudiger en toegankelijker voor de leden worden gemaakt. Het gaat bijvoorbeeld om een veelheid aan meer algemene bepalingen. In de sport werkt het vaak beter om een aantal ongewenste gedragingen expliciet te maken en te eindigen met een meer algemene bepaling.
Het is aan te bevelen om een reglement ongewenste omgangsvormen op te stellen, waarin ook aandacht wordt geschonken aan nader omschreven ongewenste gedragingen die voorkomen in de wielersport, zoals uit dit rapport blijkt waaronder het aanzetten tot excessief gewichtsverlies. Het wordt zo meer eenvoudig voor leden om na te gaan of bepaald gedrag ‘normaal’ is of strafbaar is. Ook is het verstandig om in de lijst met reglementen een link te leggen met het reglement seksuele intimidatie van het ISR.
Rapport 'Opschakelen. Onderzoek naar ongewenste gedragingen in de wielersport'
Download hieronder het complete rapport 'Opschakelen'